Afazi Dil ve Konuşma Terapisi

Afazi nedir?

Afazi ile muhtemelen ilk kez kısa bir süre önce karşılaştınız. Başlangıçta

afazi; afazi nedir, nasıl gelişir, ve hangi ek sorunları beraberinde getirir gibi

soruları doğurur.

Her insan dil kullanmaktadır. Konuşma, doğru kelimeleri bulma,

anlama,okuma, yazma, ve mimik yapma dil kullanımının birer parçasıdır.

Bu parçalardan bir veya daha çoğunun beyin hasarı neticesinde işlevini

yitirmesine afazi denilmektedir. Bu nedenle afazi bireyin söylemek istediğini

artık söyleyememesi anlamına gelmektedir. Kişi dili artık kullanamamaktadır.

Afazinin beraberinde felç görülebilir ve/veya aşağıdakilerle ilgili sorunlar

yaşanabilir:

– bilinçli hareket etme,

– çevreyi gözlemleme,

– odaklanma, girişimde bulunma, ve hafıza.

Bireyler artık aynı anda iki işi yapamaz hale gelirler.

Birçok insan yurtdışı tatili sırasında ne demek istediğini açıkça ifade

edememe, veya diğer kişinin söylediğini yeterince anlayamamanın

sıkıntısını yaşamaktadır. Bu sorunu dilini iyi bildiğimiz ülkelerde dahi, örneğin

doktora gittiğimizde, yaşayabiliriz. Dilini pek iyi bilmediğimiz ülkelerde, yerel

halkla olan iletişimimiz kısıtılanmaktadır. Zaman zaman yemek istediğimiz

yemeği bile sipariş edemeyebiliriz. Afazili bireyler bu sorunlar ile hergün

karşılaşmaktadırlar. Afazi bu yüzden bir dil bozukluğu olarak tanımlanır.

Her afazili birey afaziyi farklı şekilde hissetmektedir: afazi her bireyde

farklı ortaya çıkmaktadır. Afazinin şiddeti ve etkileri beyin hasarının yeri

ve şiddetine, afazili olmadan önceki dilsel yeterliliğine, ve bireyin kişiliğine

bağlıdır. Afazili bazı bireyler dili iyi anlayabililer, ama doğru kelimeleri

bulmada ve cümle kurmada sorun yaşayabilirler. Diğer afazili bireyler ise

oldukça çok konuşurlar, ama söyledikleri şeyler diğer kişi için ya anlamsızdır

ya da anlaşılması çok zordur; bu tür afazili bireyler dili anlamada büyük

sorun yaşamaktadırlar. Afazili birçok bireyin dilsel yeterliliği bu iki uç nokta

arasında yer almaktadır. Dikkat ediniz: afazili bireylerin zekaları genelde

tam olarak işlemektedir!

Afazi durumunda neredeyse her zaman dilin biraz kendi kendine

iyileşmesi söz konusudur. Tam bir iyileşme çok nadiren olmakta veya hiç

olmamaktadır. Yinede, çok alıştırma yapma, çaba ve azim ile ilerleme

kaydedilebilmektedir.

Afazi gelişimi

Afazi beyin hasarı neticesinde oluşmaktadır. Afaziye sebep olan bu tür

beyin hasarının nedeni genellikle kan damarlarında oluşan bozukluklardır.

Bu tür bir bozukluk aynı zamanda inme, serebral hemoraj (beyin kanaması),

serebral enfarkt veya apopleksi olarakta adlandırılmaktadır.Tıp dilinde SVO

denilmektedir: Serebro (=beyinsel) Vasküler (=kan damarı) Olay. Afazi

oluşumunun diğer sebepleri arasında travma (beyinin bir (trafik) kazası

sonucunda hasar görmesi gibi) veya beyin tümörü gösterilebilir.

Beynimizin işlevini yerine getirebilmesi için oksijene ve glikoz’a ihtiyacı

vardır. Bir SVO sonucu veya diğer bir sebepten dolayı beyindeki kan dolaşımı

bozulmuşsa, o yerdeki beyin hücreleri ölür. Beyinde farklı işlevlere sahip

birçok alan bulunmaktadır.Birçok insanın dil kullanım alanları beyinin sol

yarısında bulunmaktadır. Bu beyin alanlarının hasar görmesi durumunda

afazi oluşumu söz konusudur.

Hangi ek sorunlar doğabilir?

Bir bireyin sadece afaziden yakınması çok nadir olarak görülmektedir.

Beyinin diğer alanları da çoğu zaman etkilenmektedir. Ek sorunlara örnek

olarak aşağıdakiler sayılabilir:

– kısmi inme hali (hemipleji). Afazili bireyler için bu çoğu zaman

vücudun sağ yarısıdır. Vücudun bir tarafındakı kasların çalışması

etkilenmiştir. Bunun sonucunda kaslar artık koordineli olarak

çalışamamaktadırlar.

– yarı görüş kaybı (hemianopsi). Bireyler genellikle vücutlarının

sağlıklı olan tarafında bulunan şeyleri görürler, ancak hasarlı tarafta

bulunanları göremezler.

– bazı hareketlerin nasıl yapılması gerektiğini bilmeme (apraksi).

Giyinmek, birşeyler yemek, ve içmek gibi basit eylemler artık birden

istemli olarak yerine getirilememektedir. Örneğin apraksili bir birey

ondan mumu söndürmesi istendiğinde mumu nasıl söndüreceğini

bilememektedir (bilinçli hareket), buna karşın parmaklarının yanma

tehlikesi durumunda tuttuğu kibriti otomatik olarak söndürebilir.

– yeme, içme ve yutma sorunları (disfaji). Beyin hasarından ötürü

sindirim ve yutma kaslarında felç görülebilir, bunlar çok hassaslaşabilir

veya duyarsızlaşabilirler. Bu durum yeme ve içmeyi zor bir iş haline

getirmektedir. Felçten ve yanağın bir tarafındaki his kaybından dolayı,

ağız kenarlarından kişi fark etmeden tükrük sızabilir.

– hafıza sorunları. Bilgileri hatırlamada dil önemli bir rol oynar. Dil

sorunlarından dolayı hafıza daha az çalışabilmektedir. Bu yüzden her

zaman birkaç anahtar kelime not ediniz; bu afazili bireyin hatırlamasını

kolaylaştıracaktır.

– farklı tepki verme. Bazen bireyler olaylara inme sonrasında öncesiyle

karşılaştırıldığında tamamen farklı tepki verebilmektedirler. Duyguları

ifade etmenin kontrolü daha da zorlaşmıştır. Bireyin daha fazla

gülmesi ve ağlaması olağandır. Bireyin bunlara son vermesi daha

çok çaba gerektirebilir.

– epilepsi (sara). Bir beyin hasarı iyileştiğinde beyinde yara dokusu

oluşur. Bazen bu yara dokusu, kabaca söylemek gerekirse, beyinde

kısa devreye sebep olabilir. Bunun sonucunda vücut kasılmaları

oluşur, birey genellikle nefes almada zorlanır, ve bilincini yitirebilir. Bu

tür bir epilepsi nöbeti sadece birkaç dakika sürer, ancak çoğunlukla

ansızın gelir, ve bu nedenle epilepsili birey ve aynı zamanda ailesi

için yarattığı korku genellikle oldukça büyüktür.

Yukarıdaki ek sorunlarla ilgili verilen liste kesinlikle tam bir liste değildir. Afazi

semptomları ve afazinin getirdiği ek sorunlar kişiden kişiye değişebilmektedir.

Yukarıda bahsedilen sorunlardan her biri afaziye eşlik edebilir, ama bu şart

değildir.

Afazi Tedavisi

Afazili birçok birey bir süre hastanede yatmıştır. Hastanede yatma genelde

beyin hasarı oluştuktan sonra gerçekleşmiştir. Afazili birçok bireyin

hastaneden taburcu olduktan sonra ek tedaviye ihtiyacı vardır. Yardım için

kime başvurmaları gerektiği her zaman açık değildir. Lütfen bölgenizdeki

olanaklar konusunda sizi tedavi eden doktora danışınız. Afazi tedavisi

çoğu zaman bir konuşma terapisti tarafından yürütülür. Genelde afazili

her bireye konuşma terapisi uygulanabilir. Tedavinin süresini etkileyen

sebepler arasında afazinin iyileşme hızı ve yaşadığınız ülkedeki olanak ve

düzenlemeler gösterilebilir.

İletişim yöntemleri

Afaziden dolayı bireyin birşeyi anlama veya kendisini ifade etme şekli

değişmektedir. Geri kalan iletişim olasılıkları en iyi şekilde kullanılarak

yine de afazili bir bireyle iletişim kurulabilir. Şiddetli afazisi olan bireyler

genellikle cümledeki en önemli kelimeleri anlarlar. Birey ‘anahtar kelimeleri’

anlar. Ancak bazı şeyleri anahtar kelimeler aracılığıyla anlamak yanlış

anlaşmalara sebep olabilir. Bunun nedeni anahtar kelimelerle kişinin genel

bilgisinin birleşmesi sonucunda mesajın yanlış anlaşılabilmesidir. Bazen biz

ve afazili birey birbirimizi iyi anladığımızı düşünürüz. Fakat sonraki bir tepki

durumunun böyle olmadığını gösterir.

Eğer afazili bir bireye birşey söylemek isterseniz

– Öncelikle, iletişim kurmak için acele etmeyiniz. Rahatça oturunuz ve

göz kontağı kurunuz.

– Eğer iletişim kurmaktan endişe duyuyorsanız, kendiniz hakkında

basit birşeyler anlatınız ve sonrasında cevabını önceden bildiğiniz

sorular sorunuz.

– Yavaşça ve kısa cümlelerle konuşunuz, ve bir cümledeki en önemli

kelimeleri vurgulayınız.

– En önemli kelimeleri yazınız. Mesajı tekrarlayınız ve afazili bireye ne

yazdığınızı gösteriniz. Afazili birey bunu bir hatırlatıcı yada iletişim

aracı olarak kullanabilir.

– Afazili bireyin kendisini ifade ederken karşılaştığı güçlükleri aşması

için ona işaret ederek, mimik yaparak, çizerek, yada yazarak yardımcı

olunuz ve ona kendisi de birşeyleri işaret edebilir, mimik yapabilir,

çizebilir, yada yazabilir mi diye sorunuz. Beraber cep sözlüğünde

veya iletişim kitabına bakınız.

Eger afazili bir birey size birşey söylemek isterse

Öncelikle kiminle ilgili olduğu, ne olduğu, ve mümkünse olayın nerede ve

ne zaman gerçekleştiği açık olmalıdır. Doğru soruları sormanız, yaratıcı

olmanız, ve mümkün olduğunca sistematik olarak konuşmanız çok önemlidir.

Her zaman seçilebilecek olan cevapları barındıran çoktan seçmeli sorular

sormaya çalışınız.

Yardımcı iletişim araçları

Birçok ülkede kelimeli ve resimli özel resimli-işaret kitapları bulunmaktadır.

Kelimelere veya resimlere işaret ederek kişi ne demek istediğini anlatabilir.

Bu tür araçların ülkenizde bulunup bulunmadığı konusunda doktorunuza

yada konuşma terapistinize danışınız. Eğer ülkenizde bu tür kitaplar yok ise,

kendi kendinize bir iletişim kitabı hazırlayabilirsiniz. Bu kitabın içine afazili

birey için önemli olan resimler, şekiller ve kelimeler yerleştirebilirsiniz. Bu

şekilde olaylar ve duygular hakkında tartışıp konuşabilirsiniz.

Afazili bir bireyle iletişim kurarken bu tür bir resimli-işaret kitabından

yararlanabilir ve birlikte tartışılan konuyla ilgili kavramları arayabilirsiniz.

Elinizde kalem ve kağıt hazır bulundurunuz. Böylece konuşma sırasında

geçen en önemli kelimeleri alt-alta yazabilirsiniz. Bu konuşmanın daha kolay

takip edilmesine ve içeriğinin hatırlanmasına yardımcı olacaktır.

Sabır herşeyi fetheder

Afazili bir birey ile iletişim kurmak oldukça çok zaman ve sabır gerektirmektedir.

Yukarıda belirttiğimiz iletişim olanaklarını kullanmanıza rağmen biribirinizi

gerçekten anlamıyor olabilirsiniz. Konuyu bir süre erteleyiniz, ve sonra tekrar

deneyiniz; muhtemelen o zaman daha başarılı olacaksınız!

Dil ve Konuşma Terapistimizden Afazi Konusunda Bilgi ve Terapi Almak İçin İletişim Kurunuz

site-için-uzun-logo

Bir Cevap Yazın