Kaynaştırma Öğrencileri İçin:
Öncelikle bireyin performansının değerlendirilmesi gerekir bunun içinde uygun bir kaba değerlendirme formuna sahip olmanız gerekmektedir. Örneği 3. sınıfa devam eden öğrenci için 1-2-3. sınıf yıllık planlarındaki amaç ve hedefleri kolaydan zora doğru sıralayarak öğrenciye amaca uygun ölçülebilir sorular sorulur.

Uzun dönemli ve kısa dönemli hedefler belirlenir.
Öğrencinin amaç ve hedeflere vermiş olduğu doğru ve yanlış cevaplar kayıt edilir. Doğru cevaplar  vermiş olduğu yanlış cevapların ön koşulu olarak kullanılır. Vermiş olduğu yanlış cevaplar aylara haftalara ayrılarak  planlı bir şekilde öğretim yapılır.
3 -6-9 aylık periyotlarla öğrenci tekrar değerlendirilir amaç ve hedeflere ulaşıp ulaşılamadığı kontrol edilir. Eğer ki hedefleri gerçekleştirmekte zorluk yaşıyorsanız bir önceki hedefe dönebilir yada kullandığınız yöntem ve teknikleri değiştirmelisiniz. Bilmelisiniz ki her bireyin öğrenme şekli farklıdır.

Özel Eğitim ve Rehabilitasyonlar İçin:
Bahsedildiği gibi öğrencinin performansı alınır. Uygun detaylı bir form kullanmalısınız. Değerlendirme için forma tamamen bağlı kalmayabilirsiniz. Gözlem sırasında bireyde görmüş olduğunuz eksileri (-) not almalısınız. Performans almak için haftalar belkide aylar alabilir. Eğer ki çocuk daha önceden eğitim almış ise eski öğretmenleri ile görüşmek çocuğu tanımak ve eğitiminize başlamak için size zaman kazandırır. Aileden de çocuğunun performansı ile ilgili bir görüşme yapmak performans alırken size ipucu sağlayabilir. Bireyin performansını dikkatli almalısınız. Bireyin neye sahip olup olmadığını çok iyi bilmelisiniz.
Çocuğun sahip olduğu önemsiz görülen bir davranış yada kazanım büyük ve zor hedeflere ulaşmanızda size yardımcı olabilir. Bireyin performansını alırken çok iyi bir gözlemci olmak gerekir. Bir amacın değerlendirmesini yaparken bir kaç tane  amacıda değerlendirmiş olabilirsiniz. Bu da size zaman kazandırır. Değerlendirme yapacak olan kişinin normal gelişim basamaklarını çok iyi bilmesi gerekmektedir.  Şunu bilmelisiniz ki bireyi ne kadar iyi tanırsanız o kadar hızlı, etkili ve kalıcı bir eğitim verebilirsiniz.
Bireyin sahip olduğu eksileri ve artıları not almalısınız. Hatta video kayıtları almanız ileri ki zamanlarda bireyin gelişimini görebilmek için önemlidir. Çocuğun çocuğun  kazanması gereken hedefler aylara haftalara günlere bölünmelidir. Uzun dönemli  ve kısa dönemli hedefleri belirlemelisiniz. Hangi hedefin uzun dönemli hedef hangisinin kısa dönemli hedef olduğuna doğru karar vermelisiniz.
Örneğin.
Göz kontağı sağlar UDH tir.
3 sn göz kontağı sağlar KDH tir.
Her UDH  bireyin seviyesine göre çok fazla KDH e ayırmalısınız.
Çalışılacak bir hedefin başlama tarihi önceki hedefin bitiş tarihidir. Bu nedenle Bep hedeflerine bitiş tarihi koymamalısınız. Eğer ki bir hedefi gerçekleştirmek için tüm yolları denedi iseniz bir önceki hedefe geri dönebilir. Bir sonraki hedefe atlayabilirsiniz sonraki zamanlarda o hedefe geri dönebilirsiniz. Bir hedefte zaman harcamak çocuk için müthiş bir kayıptır.
Bireyin performansını alıp eğitime başlarken çocuk için acil ve ön koşul olabilecek kazanımlardan  başlamalısınız.
Örneğin özel eğitim de öncelikle değerlendirilmesi gereken ön koşul kazanımlardan bazıları şunlardır.
Davranış problemi, Göz kontağı, dikkat, sıra alma, komut,  el göz koordinasyonu, işitsel algı, görsel algı,..Aileden alınan bilgilerde bireyin eğitimine nereden başlamanız gerektiğine yardımcı olabilir.

Dil ve Konuşma Değerlendirmesi
Dil ve konuşma değerlendirmesi Öncelikle dil ve konuşma problemine sebep olabilecek sağlık muayenesi yapılmalıdır. Çocuğun konuşmasına sebep olabilecek anatomik, fizyolojik bir sorun olup olmadığından emin olunmalıdır. Örneği çocuğun oral kavitesinde bulunan bir anormallik , işitme kaybı, sağlıklı solunumu etkileyen anormallikler, kaslardaki problemler…. olması konuşma problemlerinde ilk bakılması gerekenlerdir.
Daha sonra bireyin oral motor kullanım potansiyelinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Konuşmada rol alan dil, dudak çene, yanak ve nefesin sesin çıkması için uygun potansiyel çalışması gerekmektedir.
Çocuğun kritik dönemleri hakkında bilgi alınmalıdır. Dil ve konuşma sorunlarına yol açabilecek çocuğun geçmişi hakkında detaylı bir anamnez alınmalıdır. Taşınma, ölüm, doğum, nöbet, ağır hastalıklar, boşanma, kaza… çocukta konuşma gelişimini olumsuz etkileyebilmektedir.
Aile değerlendirmesi yapılmalıdır. Ailenin yanlış tutum ve davranışları konuşma gelişimini olumsuz etkileyebilmektedir. Şiddet, ilgisizlik, aşırı koruma….
Çocukta artikülasyon problemi var ise  artikülasyon testi uygulanıp hangi sesleri nerede nasıl ne şekilde çıkartamadığı değerlendirilmelidir.
Kardeş ilişkisi değerlendirilmelidir. Çocuğun kardeşi ile problemleri, iletişimsizliği, kıskançlık, şiddet konuşma gelişimini etkileyebilmektedir.

Mehmet Ongun
Özel Eğitim ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı
speechacademy1@gmail.com